علت عدم استجابت دعا و یا تأخیر آن چیست؟

  برای استجابت دعا شرط هایی ذکر شده است که بیان هر یک طولانی می شود. اولیاء و بزرگان دین علت عدم استجابت دعاها را به عوامل گوناگونی ربط دادهاند. شخصی نزد حضرت علی(ع) از عدم استجابت دعا شکایت کرد و گفت: با این که خداوند فرمود: دعا کنی، من اجابت می کنم چرا ما دعا می کنیم و به اجابت نمیرسد؟ امام فرمود: قلب و فکر شما در هشت چیز خیانت کرده (به همین جهت دعایتان مستجاب نمیشود:
1- شما خدا را شناخته، اما حق او را ادا نکردهاید. به همین دلیل شناخت شما سودی به حالتان نداشته است.
2- شما به فرستاده او ایمان آوردهاید. سپس با سنتش به مخالفت برخاستهاید. ثمره ایمان شما کجا است؟
3- کتاب او را خواندهاید، ولی به آن عمل نکردهاید! گفتید شنیدیم و اطاعت کردیم، سپس به مخالفت برخاستید!
4- شما می گوید از مجازات و کیفر خدا می ترسید، اما همواره کارهایی می کنید که شما را به آن نزدیک میکند.
5- شما می گویید به پاداش الهی علاقه دارید، امّا همواره کاری انجام می دهید که شما را از آن دور می کند.
6- نعمت خدا را می خورید و حق شکر او را ادا نمیکنید.
7- به شما دستور داده دشمن شیطان باشید (اما طرح دوستی با او می ریزید). ادعای دشمنی با شیطان را دارید، امّا عملاً با او مخالفت نمیکنید.

8- عیوب مردم را نصب العین خود ساخته و عیوب خود را پشت سر افکندهاید... با این حال چگونه انتظار دارید دعایتان به اجابت برسد، در حالی که خودتان درهای آن را بستهاید؟! تقوا پیشه کنید. اعمال خویش را اصلاح نمایید. امر به معروف و نهی از منکر کنید تا دعای شما به اجابت برسد.
این حدیث می گوید که: وعده خداوند به اجابت دعا یک وعده مشروط است، نه مطلق؛ مشروط به آن که به وعدهها و پیمانهای خود عمل کنید، در حالی که شما از هشت طریق پیمان شکنی کردهاید. اگر به این پیمان شکنیها پایان دهید دعایتان به استجابت می رسد.
عمل به دستورهای مذکور، از شرایط استجابت دعا است. با این حال دعاهایی شرایط استجابت را دارا می باشند، اما به استجابت نمیرسند یا با تأخیر به استجابت می رسند، که می بایست معتقد بود خداوند مصلحتی را در عدم استجابت قرار داده است. پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمود: هیچ مسلمانی خدا را نمیخواند به دعایی که گناه یا قطع رحم نباشد، مگر این که خدا یکی از سه چیز را به او عطا می کند: یا دعای او را مستجاب می کند، یا آن را ذخیره آخرتش قرار می دهد، و یا این که معادل آن، بدی و بلا را از او دفع می کند.
خداوند مصلحت بندگان را بهتر از خودشان می داند و گاهی تأخیر در اجابت را به خاطر عاقبت کار می داند و در دعای شریف افتتاح که در شبهای ماه مبارک رمضان خوانده می شود، چنین آمده است: شاید تأخیر تو در استجابت دعاهای من به مصلحت بوده و برای من بهتر باشد، چون تو از عاقبت کارها و مصالح و مفاسد زندگی خبرداری. خدای متعال چون می داند که مؤمن به دلیل ایمانش علاقه بیشتری به امور اخروی دارد، گاهی دعای او درباره امور مادی را برای آخرتش ذخیره می کند. او هم وقتی می بیند که در آن جهان به چه مقاماتی نایل می گردد، از خداوند تشکر خواهد کرد و از این معامله با خداوند خرسند خواهد گشت.
طلب مهمتر از مطلوب
دعا امری معنوی است و نورانیتی باطنی دارد. دعا نزد عارفان و سالکان کوی رفیق، دست مایه رشد و تکامل و رسیدن به مبدأ اعلی است. آنها در طلب خود به دنبال خواسته و مطلوب مادی نیستند. مقصد و مطلوب عارفان، وصول به سرچشمه آب حیات است. این که خداوند بزرگترین لطف را به بندهاش ارزانی داشته و اجازه داده است که با دعا با خدای ناظر و آگاه سخن بگوید و درخواست کند، نهایت کرامت و منّت است.
مناجات با خدا و انس با او به قدری ارزشمند و لذتبخش است که اگر کسی آن را درک کند، هرگز به مسائل مادی و دنیوی توجه نخواهد کرد، چه رسد به آن که آنها را از خدا درخواست نماید. بنابراین، آنچه در دعا از اهمیّت بیشتری برخوردار است، سخن گفتن و راز و نیاز با خدا است.