رهنمودهای اخلاقی پیغمبر اکرم ( ص )

میلاد رئیس مکتب حضرت محمد مصطفی ( ص ) و رئیس مذهب حضرت امام جعفر صادق ( ع ) را به ساحت مقدس امام زمان ( عج ) و تمام شیعیان جهان تبریک عرض میکنم

در ضمن یک حدیث طولانی آمده است که راهبی به نام شمعون بن لاوی از نوادگان یهودا - که این یهودا خود از حواریون حضرت عیسی ( ع ) بود - پرسش های بسیاری از پیامبر ( ص )‏ پرسید و حضرت به تمام آن پرسشها پاسخ گفت تا اینکه آن راهب به پیامبر (‏ص )‏ ایمان آورد و نبوتش را تصدیق کرد و ما به اختصار تعدادی از آن سوالات را برای شما خوانندگان گرامی نقل می کنیم :

از آن جمله شمعون راهب پرسید : به من بگو عقل چیست و چگونه است و چه چیز از آن منشعب می شود و چه چیز منشعب نمی شود و اقسام و انواع عقل را برایم توصیف نما ؟

پس رسول خدا ( ص ) فرمود : همانا عقل زانو بندی است بر نادانی و نفس ( اماره ) مانند پلید ترین جانوران است که اگر پایش بسته نشود ، بیراهه می رود و سر گردان می شود ، پس عقل زانو بند نادانی است . و به راستی ، خداوند عقل را آفرید و به او فرمود : روکن و او رو کرد؛ سپس فرمود برگرد و او برگشت . آنگاه خدای تبارک و تعالی به او فرمود : به عزت و جلالم سوگند که من آفریده ای از تو بزرگتر و فرمانبردار تر نیافریدم ، به تو آغاز کنم و تو را به درگاه خود برگردانم ، معیار پاداش و کیفر تویی ، پس ، از عقل ، بردباری نشات گرفت و از بردباری ، دانش ، و از دانش ، هوشیاری و از هوشیاری ، پاکدامنی و از پاکدامنی ، خویشتن داری و از خویشتن داری ، حیا و از حیا ،‏وقار و از وقار ، پایداری بر کار خوب و از پایداری بر کار خوب ،‏بیزاری از کار بد ،‏و از بیزاری از کار بد ، پیروی از اندرزگو ، پس این ده دسته از انواع اخلاق نیک است و هر کدام از این ده دسته ، ده نوع دیگر را در بردارند :

دستاوردهای بردباری : آراسته شدن به خوبیها ، همنشینی با نیکان ،‏خواری زدایی ، عزیز گشتن ، رغبت به نیکی ، نزدیک شدن به درجات عالی ، گذشت ، مهلت بخشی ، احسان و سکوت ،‏همه اینها ثمره ی بردباری خردمند است .

دستاوردهای دانش :

بی نیازی ، هر چند ( دانشمند ) تهیدست باشد 

بخشندگی ، هر چند بخیل باشد 

هیبت ،هر چند نرم رفتار و ملایم باشد 

تندرستی ،هر چند بیمار باشد 

نزدیکی، هر چند دور باشد ‏

حیا، هر چند پر رو باشد

سر افرازی، هر چند فرودست باشد 

 شرافتنمدی ، هر چند پست باشد

حکمت و بهره مندی اینهاست که برای خردمند از دانش او نصیب می شود ؛ پس خوشا بر آن که خرد و دانش یافت !

دستاوردهای هوشیاری : متانت ، هدایت ، نیکوکاری ، پارسایی ، کامیابی ، میانه روی در راهپیمایی ، میانه روی در امور زندگی ، راستی ، بزرگواری و شناخت دین خدا ، این همه در سایه هوشیاری نصیب خردمند می شود ؛ پس خوشا به حال آنکه بر اساس برناه درست گام بردارد !

دستاوردهای پاکدامنی : خرسندی ، آرامش بهره مندی ، آسایش ، دلجویی ، کرنش ( برای خدا )‏،‏پند پذیری ، تفکر ، جوانمردی و دست و دل باز بودن ، اینها از پاکدامنی برای خردمند نصیب می شود و او به خدا و قسمت او خرسند است .

دستاوردهای خویشتن داری : خیر اندیشی ، فروتنی ، پرهیزگاری ، توبه ،‏ فهم ، ادب ،‏ نیکی کردن ، دوستیابی ، خیرمندی و خوش برخوردی ،این همه در سایه خویشتن داری نصیب خردمند می شود، پس خوشا بر آنکه او را مولایش به خویشتن داری گرامی داشت .

دستاوردهای حیا : نرمخویی ، مهربانی ، خدا را ناظر دیدن در نهان و عیان ، سلامت ( روحی و جسمی ) ، دوری کردن از بدی ، خوشرویی ،بخشندگی ، پیروزی و خوشنامی در میان مردم ، اینها فوایدی است که خردمند از حیا می برد ، پس خوشا کسی که اندرز خدا را بپذیرد و از رسواگری او بیم کند .

دستاوردهای وقار : نرم رفتاری ، دور اندیشی ، امانت پردازی ، ترک خیانت ، راستگویی ،‏حفظ شرمگاه ، فساد مالی نداشتن ، آمادگی در برابر دشمن ، نهی از منکر و ترک نابخردی ؛ اینهاست که از وقار به خردمند می رسد ؛ پس خوشا به حال شخص با وقار و کسی که در وجودش سبکسری و نادانی نیست و اهل بخشندگی و چشم پوشی است .

دستاوردهای پایداری بر کار خوب : ترک هرزگریها ، دوری از هول و هراس ، احتیاط کاری ، یقین، دوست داشتن نجات ، اطاعت از خداوند رحمان ، بزرگداشت قرآن ، کناره گیری از شیطان ، عدل پذیری و حق گویی ؛ اینها آن چیزهایی است که در اثر تداوم و پایداری بر کار خوب ، به خردمند می رسد. پس خوشا به حال کسی که آینده نگر باشد و از روز قیامت یاد نماید و از فانی بودن دنیا عبرت بگیرد .

دستاوردهای بیزاری از کار بد : وقار ، شکیبایی ، مدد کاری ، استقامت بر راه راست ، پیگیری راه درست ، ایمان به خدا ،‏حفظ آبروی دیگران ، بی ریایی ، ترک کارهای بیهوده و پاسداری از کارهای سود آور ؛ اینهاست که در اثر بیزاری از کار بد نصیب خردمند می شود ؛ پس خوشا به حال کسی که به حق خدا بپاید و به رشته های راه خدا چنگ در زند .

دستاوردهای پیروی از اندزگو: فزونی عقل ، تکامل دل ، عاقبت خوش ، نجات از سرزنش ، پذیرش ، دوستی ، گشاده دلی ، انصاف ، پیشرو بودن در کارها ، نیروی بر طاعت خدا داشتن ، خوشا به حال کسی که از زمین گیر کردن های هوا ی نفس سالم بماند ، همه ی این خصلت ها از عقل نشات می گیرد .

شمعون راهب گفت : مرا از نشانه های نادان آگاه ساز .

پیامبر خدا ( ص ) فرمود :

اگر با او همنشینی کنی اذیت و آزارت می دهد و اگر از او کناره جویی ناسزایت گوید 

 اگر از چیزی به تو بخشد منت نهد و اگر به او چیزی بخشی ناسپاسی نماید

اگر رازی با او در میان گذاری خیانت کند و اگر رازی به تو سپارد بر تو بدبین باشد

اگر توانگر شود ، یاغی و سرمست می گردد و سخت رویی و سخت دلی از خود نشان دهد و اگر بینوا شودنعمت خدا را بی پروا انکار کند 

 اگر شاد شود زیاده روی و طغیان نماید و اگر اندوهگین  شود نومید می گردد

اگر بخندد قهقه سر می دهد و اگر بگرید چون حیوان نعره سر دهد

با نیکان در گیر می شود

خدا را دوست ندارد و از او حساب نبرد و از او شرم نکند و به یادش نباشد

اگر خرسندش سازی از تو ستایش های دروغ آمیز نماید و اگر بر تو خشم کند ستایش تو را از یاد ببرد و درباره ی تو شایعه سازی نماید پس این است روش نادان.

شمعون راهب گفت مرا از نشانه اسلام آگاه ساز .

پیامبر خدا ( ص ) فرمودند : ایمان ، علم و عمل

شمعون گفت نشانه ایمان جیست ؟ نشانه علم و عمل چیست ؟

پیامبر خدا ( ص ) فرمود :

نشانه ایمان چهار چیز است :

اقرار به یکتایی خدا

اعتقاد قلبی به او

ایمان به کتاب های آسمانی

اعتقاد به پیامبران الهی

نشانه ی های دانش چهار چیز است :

خداشناسی

شناسایی اولیای الهی

علم به واجبات الهی

پاسداری از واجبات الهی تا به خوبی به انجام برسد

و اما عمل چهار چیز است :

نماز ، روزه ، زکات و بی ریایی است .

منبع : کتاب تحف العقول